Artikel 1 van de Grondwet stelt dat iedereen in Nederland in gelijke gevallen, gelijk wordt behandeld. Het zijn woorden die iedere Nederlander de garantie moeten bieden op een gelijkwaardig bestaan. De realiteit is anders. In Nederland is sprake van een geracialiseerde orde. Het is onaanvaardbaar en onhoudbaar dat in deze samenleving ongelijkheid en onrechtvaardigheid op basis van ‘ras’ aan de orde van de dag zijn. Dit manifest is opgesteld om verdere toename van die ongelijkheid en onrechtvaardigheid tegen te gaan.

Het (anti-zwart) racisme in de samenleving is een gevolg van het koloniale rijk dat Nederland al 400 jaar is, met fundamenteel ongelijke verhoudingen op basis van ‘ras’ en afkomst als leidend principe. Deze fundamentele ongelijkheid ontstond in de 16e eeuw en werkt nog altijd door. ‘Ras’ is een sociaal construct, eeuwen geleden bedacht door Europeanen als basis voor de overtuiging dat de ene etnische groep superieur is aan de andere. Biologisch gezien bestaan er geen rassen binnen de soort Homo Sapiens.

Institutioneel racisme in Nederland vindt plaats in alle segmenten van onze samenleving, o.a. in het onderwijs, op de woningmarkt, in de zorg, in de media en in de opvoeding. Zwarte kinderen en jongeren kampen met trauma’s die ze al op jonge leeftijd opdoen. Zwarte LHBTQIA+ personen hebben zowel met anti-zwart racisme als met queer-haat te maken. Zwarte moslims, met name Zwarte moslimvrouwen, hebben dagelijks te maken met de beschadigende opeenstapeling van moslimhaat, anti-zwart racisme en seksisme. Overheidsinstanties, bedrijven en burgers reageren vaak onverschillig op dit onderwerp, of ze ervaren het broodnodige oprechte en open gesprek hierover als problematisch.

In 2013 stelde de Nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer dat het politieke klimaat in Den Haag racistisch van aard is. De Verenigde Naties stellen in het rapport Speciaal Rapporteur Racisme bij herhaling vast, dat de Nederlandse overheid het voortouw moet nemen in het bestrijden van discriminatie op grond van afkomst of etniciteit. Ook dient de overheid te zorgen voor beter onderwijs over het slavernijverleden en racisme en voor effectieve bescherming van demonstranten in antiracisme protesten.

De tweede antiracisme-golf, die in 2011 in gang werd gezet met de Zwarte Piet is Racisme-campagne, beleefde z’n onbetwiste hoogtepunt in 2020 met de grootste demonstratie tegen anti-zwart racisme in de geschiedenis van Nederland. Op 1 juni verhieven ruim 15.000 mensen in Amsterdam hun stem tegen anti-zwart racisme. In de weken daarna demonstreerden meer dan 50.000 mensen in onder andere Den Haag, Rotterdam, Utrecht, Leeuwarden, Middelburg, Almere, Heerlen, Eindhoven en Amsterdam Zuidoost. Tienduizenden demonstranten, die na jaren van protesteren tegen zwarte piet en institutioneel racisme, in solidariteit optrokken met de Black Lives Matter-beweging. Zelfs het kabinet en premier Mark Rutte moesten in de historische zomer van 2020 erkennen dat racisme ook in Nederland een ‘systemisch probleem’ is.

De afgelopen tien jaar hebben wij onverschrokken op diverse manieren aandacht geëist voor racisme en de manifestatie hiervan in Nederland. We produceren educatiemateriaal, organiseren bijeenkomsten, voeren waar nodig juridische strijd, protesteren structureel en praten met het publiek, belanghebbenden en de politiek. En met resultaat. In het onderzoeksrapport van I&O Research staat: ‘In 2016 wilde 65 procent van de Nederlanders dat zwarte piet zwart zou blijven, in 2020 is dit aandeel 39 procent’. Uit onderzoek van EenVandaag blijkt dat 70% van de witte deelnemers en 78% van de deelnemers van kleur vindt dat er sprake is van institutioneel racisme in Nederland.

Ons werk is uitgegroeid tot een nationale beweging die regelmatig een internationaal publiek bereikt. Dit manifest komt voort uit deze beweging, de tweede antiracisme-golf in Nederland.

De Zwarte gemeenschap in Nederland is de eigenaar van het Zwart Manifest, dat is opgesteld door een werkgroep van Stichting Nederland Wordt Beter (NLWB), The Black Archives/New Urban Collective (TBA/NUC), Black Queer & Trans Resistance NL (BQTR) en actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP). Dit collectieve manifest is gebaseerd op materiaal dat in heel Nederland is verzameld tijdens openbare bijeenkomsten in vijf provincies, bijeenkomsten van het collectief De Zwarte Jacobines, interviews met experts en online-enquêtes. Het manifest is aangescherpt met inbreng van deskundigen uit de Zwarte gemeenschap en van partnerorganisaties IZI Solutions, Controle Alt Delete, Stichting We Promise, Stichting  IXL Sickle Cell Awareness en Zetje In.

Met het Zwart Manifest willen wij institutioneel anti-zwart racisme bestrijden en Zwarte emancipatie bevorderen. We streven naar een radicale, concrete en consistente positieverbetering van de Zwarte gemeenschap en een toekomst zonder het systematisch uitsluiten, marginaliseren, criminaliseren en discrimineren van Zwarte mensen in Nederland. Ook andere gemarginaliseerde groepen die te kampen hebben met institutioneel racisme hebben baat bij onze strijd tegen anti-zwart racisme.

Het manifest moet overheden, instellingen, bedrijven, politieke partijen, beleidsmakers, instanties en maatschappelijke organisaties tot actie bewegen. Het manifest omvat de vereisten en daaraan gekoppelde adviezen voor het effectief aanpakken van anti-zwart racisme in verschillende sectoren. Het manifest is zowel op nationaal als op lokaal niveau een leidraad voor gemeenschappen, instituten en beleidsmakers.

Dit is een ‘levend document’ dat in de loop der jaren kan worden aangepast door de toekomstige generaties, maar dat te allen tijde eigendom is van de Zwarte gemeenschap in Nederland. Het manifest moet nagestreefd en onderhouden worden totdat het is ingebed in de politiek, in het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en in de rest van de pluriforme samenleving.

Het Zwart Manifest behandelt de twaalf voornaamste maatschappelijke domeinen waarbinnen anti-zwart racisme bestreden moet worden. Elk gebied bevat doelen, concrete actiepunten en mogelijke partners. Voor het gehele manifest zijn de volgende uitgangspunten aangehouden:

• Het manifest geldt voor het gehele Koninkrijk der Nederlanden, tenzij expliciet een plaats binnen het Koninkrijk wordt benoemd. Het is inhoudelijk afgestemd met mensen uit het Caribische deel van het Koninkrijk.
• Institutioneel anti-zwart racisme krijgt in dit manifest bijzondere aandacht. Het gaat om het specifieke racisme dat mensen treft die van Afrikaanse herkomst zijn, die zichzelf identificeren als Zwart of die worden geïdentificeerd als Zwart.
• Anti-zwart racisme heeft zich, op verschillende momenten en op verschillende manieren, vermengd met achterstelling op grond van gender, klasse en seksualiteit, religie en handicap. Daarom staan wij een intersectionele benadering voor. We erkennen en herkennen de diversiteit en complexiteit binnen Zwarte gemeenschappen. Er zijn bijvoorbeeld mensen die Zwart en moslim zijn, Zwart en queer, Zwart en ongedocumenteerd of Zwart en vrouw met een geestelijke/lichamelijke beperking of chronische ziekte. Zij ervaren (anti-zwart) racisme op verschillende manieren en in verschillende gradaties. Dit moet worden meegenomen bij het implementeren en uitvoeren van dit manifest.
• We erkennen en herkennen de noodzaak van solidariteit en samenwerking met andere groepen die worden getroffen door ongelijkheid. De voorstellen en eisen in dit manifest kunnen ook bijdragen aan de emancipatie van andere gemarginaliseerde groepen.
• Alle Zwarte experts die een bijdrage leveren aan de uitvoering van dit document dienen volwaardig betaald te worden door de organisatie waarvoor zij deze bijdrage leveren.

De Zwarte gemeenschap kent een lange traditie van Zwart verzet, onafhankelijk van de reden of omstandigheden waaronder we hier zijn. Zij het als (kennis)migrant, als vluchteling, als (nakomeling van) een tot slaaf gemaakte, als oud-bewoner of als nieuwkomer; alle generaties hebben gestreden voor Zwarte emancipatie in Nederland en binnen het Koninkrijk. We staan op de schouders van strijders als Virginia Dementricia, Boni, Tula, Karpata en Sablika, Thico, Janey Tetary, Anton de Kom, Hermina en Otto Huiswoud, Perez Jongloy en vele anderen die een onmisbare bijdrage hebben geleverd aan de verbetering van de positie van de Zwarte gemeenschap.

Het Zwart verzet van onze voorouders leeft in ons voort. Dit document is daarom een ode aan Zwart verzet: Zwarte mensen die opkwamen tegen onderdrukking en ontmenselijking van Zwarte mensen in en door Nederland. Hun gedenkwaardige acties in onmenselijke omstandigheden, zijn tot op heden onbekend bij het grote publiek en dreigen gewist te worden uit het collectieve geheugen. Ons verzet is de erkenning van hun strijd.

Institutioneel anti-zwart racisme is een veelkoppig monster dat mensen achterstelt op elk vlak in de maatschappij en in alle fasen van het leven. Het gehele manifest staat in het teken van nazorg voor de Zwarte gemeenschap vanwege de gevolgen van eeuwenlang kolonialisme. Aanvullend komen in het domein ‘Nazorgpakket’ specifieke punten aan de orde die betrekking hebben op nazorg voor de nazaten van tot slaaf gemaakte mensen. De twaalf voornaamste domeinen waarbinnen racisme bestreden moet worden, zijn: